Jans vaste stek
In het buurtcafé, op zijn vertrouwde plek, blaast Jan (68) over een dampende koffie. Door het raam ziet hij een groep jongeren voorbijschuifelen, giechelend, half pratend en half verdiept in hun scherm. Hij zucht, schudt zijn hoofd en bromt: “Alles snel geregeld willen hebben, maar nauwelijks bereid om er echt moeite in te stoppen,” terwijl zijn ogen hen blijven volgen.
Groot geworden met krapte en regels
Jan komt uit de jaren ’50. Thuis was luxe schaars en werken gewoon de norm. Zijn vader stond zes dagen per week in de fabriek, zijn moeder hield het huishouden draaiende en zorgde voor iedereen. “We hadden niet veel,” zegt hij, “maar we waren er zuinig en trots op. Elke gulden telde dubbel.”
Al jong aan het werk
Op zijn vijftiende kapte Jan met school om mee te verdienen. Hij startte als leerling-monteur in een garage, leerde het vak met vuile handen en maakte lange dagen. “Het was zwaar,” vertelt hij. “Maar als je iets wilde bereiken, dan stak je gewoon de handen uit de mouwen. Klaar.”
De afstand die hij nu voelt
Jaren later valt hem iets op bij jongeren: hoge verwachtingen, minder bereidheid om erin te investeren. “Ze willen meteen goed beginnen, met een prima salaris en flexibele uren,” zegt hij. “Maar zodra er een extra stap nodig is, geven ze op.”
Kees en z’n kleinzoon
Hij is niet de enige die dat ziet. Kees, een goede vriend van dezelfde leeftijd, zucht als hij over zijn kleinzoon begint. “Die stond even in de supermarkt,” vertelt Kees. “Na een paar weken vond hij het ‘saai’. Toen ik vroeg wat hij dan wél wilde, zei hij: ‘Iets leuks, met impact.’ Ja, wat bedoel je daar dan precies mee?”
Van spaarpot naar bezorgen op dezelfde dag
Jan ziet een wereld die steeds sneller draait. Geduld, zegt hij, is zeldzaam geworden. “Wij legden maanden, soms jaren, iets opzij voor wat we graag wilden. Tegenwoordig klik je wat aan en ligt het morgen voor je deur. Misschien verdwijnt daardoor een beetje de echte waarde van spullen.”
Socials als etalage en rookgordijn
Volgens Jan duwt technologie die mentaliteitsverandering een flink eind op weg. “Op Instagram en LinkedIn zie je vooral de hoogtepunten,” zegt hij. “De perfecte banen en perfecte levens. Wat je niet ziet: de missers, de nachtelijke uurtjes, de afwijzingen. Het lijkt alsof succes vanzelf komt, terwijl er achter de schermen keihard gewerkt wordt.”
Praatje met Lisa
Zijn nichtje Lisa, net klaar met haar studie, vertelde dat ze zoekt naar een baan die zowel goed betaalt als zinvol voelt. Jan vroeg of ze bereid was onderaan te beginnen en door te groeien. “Ze keek me aan of ik iets geks zei,” vertelt hij. “Ze zei: ‘Ik heb gestudeerd, ik ga toch geen koffie halen en kopietjes maken?’ Ik snap haar punt, maar zo loopt het meestal niet.”
Tussen meebuigen en zorgen maken
Toch probeert Jan mee te bewegen. Hij voelt ook de druk die jongeren ervaren: studieschuld, een overspannen woningmarkt, prestatiedruk. “Misschien hebben wij het te comfortabel willen maken,” zegt hij. “We wilden dat onze kinderen het beter kregen dan wij. Misschien hebben we daardoor te vaak drempels weggehaald, terwijl je juist van drempels leert.”
Wat hij ze toewenst
Zijn zorg blijft: zonder uithoudingsvermogen en geduld wordt het lastig. “Het leven strooit niet alleen met cadeaus,” zegt hij. “Vallen, opstaan, opnieuw beginnen – dat hoort erbij. Als je niet oefent met tegenslag, hoe houd je je dan staande als het echt tegenzit?”
Jas aan, naar buiten
Jan drinkt zijn laatste slok en kijkt nog even naar buiten. De jongeren zijn opgegaan in de drukte. Hij staat op, trekt zijn jas dicht en glimlacht flauwtjes. “Misschien moeten we ze gewoon wat ruimte geven,” denkt hij. “Je ontdekt je eigen pad door te dwalen, te botsen en weer door te gaan.” Dan duwt hij de deur open en stapt de frisse lucht in, een tikkeltje milder dan toen hij binnenkwam.