Een saaie kei met een verbluffend geheim
Stel je voor: je bewaart jaren een bruine, weinig opvallende steen omdat je er heilig van overtuigd bent dat er goud in zit. Dat overkwam David Hole. Veel later kwam hij erachter dat er geen spoortje goud in zat, maar wel iets dat voor de wetenschap nog veel waardevoller is: de steen bleek rechtstreeks uit de ruimte te komen.
De vondst in Maryborough
In 2015 trok Hole met zijn metaaldetector door het Maryborough Regional Park in Australië, op jacht naar iets bijzonders. Die streek staat tenslotte bekend om de goudkoorts uit de 19e eeuw. Op een laag gele klei vond hij een opvallend zware, roodbruine rots. Zijn detector piepte, het gewicht klopte, en dus nam hij de steen met hoge verwachtingen mee naar huis.
Onverslijtbaar, zelfs met grof geschut
Thuis zette hij alles op alles om zijn vermeende goudklomp open te breken. Tevergeefs. Een rotszaag? Geen effect. Een haakse slijper? Ook niet. Boren? Vergeet het. Zelfs zuur beet er niet in. De steen gaf geen krimp. Toen hij echt niets meer kon verzinnen, stapte Hole naar specialisten van het Melbourne Museum, onderdeel van Museums Victoria, om de vondst te laten beoordelen.
Experts zien meteen iets buitenaards
Geologen Bill Birch en Dermot Henry vermoedden al snel dat het om een meteoriet ging. Analyse bevestigde dat vermoeden. Volgens Henry zijn meteorieten een van de meest toegankelijke manieren om het heelal te onderzoeken. Ze vormen een directe link met het prille begin van ons zonnestelsel en geven informatie over leeftijd, vorming en chemie van planeten en andere hemellichamen — inclusief de aarde.
Wat we leren van meteorieten
In meteorieten vind je van alles terug: sterrenstof, pure elementen uit het periodiek systeem en zelfs organische moleculen zoals aminozuren. Daarmee zijn het echte goudmijnen voor onderzoekers. Door zulke stenen te onderzoeken, krijgen wetenschappers aanwijzingen over hoe materiaal in de jonge zonnenevel samenklonterde, smolt, afkoelde en uiteindelijk de bouwstenen van planeten vormde.
Naam, gewicht en leeftijd
De steen kreeg de bijnaam Maryborough-meteoriet, naar de regio waar hij opdook, en weegt ongeveer 17 kilo. In een publicatie in de Proceedings of the Royal Society of Victoria schrijven Australische onderzoekers dat het materiaal waarschijnlijk zo’n 4,6 miljard jaar geleden ontstond, grofweg tegelijk met het zonnestelsel. Wanneer hij precies op aarde neerkwam, is minder zeker. Koolstof-14-onderzoek suggereert een val ergens tussen 100 en 1000 jaar geleden.
Misschien een vrij recente vuurbol
Rond Maryborough zijn tussen 1889 en 1951 meerdere spectaculaire vuurballen en lichtverschijnselen gespot. Het zou dus goed kunnen dat deze meteoriet relatief kort geleden de atmosfeer binnenkwam en daarna in de bodem terechtkwam. Dat verklaart ook waarom hij zo goed bewaard is gebleven en nog gewoon aan de oppervlakte gevonden kon worden.
Binnenin kijken
Om te zien wat er in de steen zat, zaagden de onderzoekers met een diamantzaag een klein stukje af. Uit de analyses bleek dat het een gewone H5-chondriet is. Zulke meteorieten bevatten piepkleine kristallijne bolletjes — chondrules — die ontstaan wanneer stof in het vroege zonnestelsel plotseling verhit en weer afgekoeld wordt. De samenstelling en structuur wijzen erop dat deze steen waarschijnlijk afkomstig is uit de asteroïdengordel tussen Mars en Jupiter.
Zeldzaam tussen de ‘gevonden’ rotsen
Musea krijgen vaak rotsen binnen van mensen die zweren dat ze een meteoriet hebben gevonden. Maar slechts een klein deel blijkt echt van buiten de aarde te komen. Juist daardoor is de Maryborough-meteoriet zo bijzonder. Bill Birch, emeritus conservator geowetenschappen en hoofdauteur van de studie, benadrukte hoe bizar het is dat iets uit de oertijd van het zonnestelsel nu gewoon in je hand past en onderzocht kan worden.
Geen goud, wel een verhaal uit de oertijd
Hole ging op pad voor goud, maar stuitte op iets dat qua kennis en betekenis veel meer oplevert. Zijn onverwoestbare rots bleek een tijdcapsule uit de ruimte: een herinnering dat de meest alledaagse vondsten soms een oorsprong hebben die teruggaat tot ver vóór er mensen op aarde rondliepen.