Een woordeloos ritueel aan het sterfbed
Werk je in een hospice, dan ontmoet je veel verdriet, maar ook van die kleine, adembenemende momenten. Verpleegkundigen zien soms dingen die je niet zomaar kunt verklaren. Een van die dingen is een simpel, bijna ceremonieel gebaar dat veel mensen maken vlak voordat ze sterven: een hand of arm die zich uitstrekt naar iets wat je niet kunt zien.
Wie Katie Duncan is en wat haar opviel
Katie Duncan is verpleegkundige en ‘death care coach’ uit Maryland, en ze begeleidt al jaren mensen in hun laatste fase. Ze heeft op de IC gewerkt, thuiszorg gedaan en in verpleeghuizen aan talloze bedden gestaan. Keer op keer viel haar hetzelfde op—en het blijft haar raken: net voor het einde reiken veel mensen letterlijk omhoog, alsof er iemand op hen wacht.
Een beweging richting iets wat je niet ziet
In een recente video noemt Katie dit een van de raadselachtige kanten van sterven. Je ziet dan regelmatig dat iemand de armen optilt of een hand naar boven uitstrekt, alsof die persoon een hand wil aannemen of iets wil aanraken dat net buiten bereik hangt. Het is geen onrustig zwaaien, maar eerder kalm en doelbewust, alsof er zonder woorden op een uitnodiging wordt gereageerd.
Wat stervenden soms melden dat ze waarnemen
Dat reiken gaat soms samen met wat vaak ‘einde-levensvisioenen’ worden genoemd. Mensen vertellen dan dat ze een dierbare zien, een oud huisdier, een beschermende aanwezigheid of een helder licht. Niet iedereen zegt het hardop—sommigen blijven stil—maar toch maken ze diezelfde reikende beweging, alsof ze iets ervaren dat voor anderen onzichtbaar is. Voor zorgverleners voelt het geregeld alsof er een ontmoeting plaatsvindt, ook al is er niets tastbaars in de kamer.
Geen angst, wel geruststelling
Er is geen harde wetenschap die dit verschijnsel verklaart. Toch herkennen mensen in de palliatieve zorg het vaak als een vredig onderdeel van het afscheid. Katie ziet dat patiënten op zulke momenten zelden bang lijken. Integendeel: ze ogen rustig, alsof die visioenen—wat ze ook zijn—diep troostend werken. Voor wie erbij is, kan dat onverwacht verzachtend aanvoelen: de sfeer in de kamer verandert, wordt milder, minder zwaar.
Wat het doet met mensen in de zorg
Voor wie aan het bed staat, zijn dit momenten die nederig maken. Je mag getuige zijn van iets dat je niet kunt sturen of helemaal doorgronden. Katie noemt het een voorrecht: het herinnert je eraan hoe kwetsbaar en betekenisvol die laatste ogenblikken zijn, en hoe weinig er soms nodig is—een hand, een blik, een stil teken—om iemand met waardigheid te laten gaan.
Herkenning bij mensen die keken en bij families
Na Katie’s video deelden veel mensen vergelijkbare ervaringen. Iemand schreef dat haar vader, die zijn armen al een tijd niet kon heffen, vlak voor zijn dood beide armen naar voren bracht, alsof hij werd ontvangen. Een ander noemde het “die tussenruimte”, dat korte moment waarin alles verzacht en de overgang al ingezet lijkt.
Ook hoorde je beschrijvingen als “reiken naar de hemel”. Een familielid vertelde dat ze haar man niet durfde te storen toen hij zijn hand ophief—het voelde heilig, alsof je iets intiems mocht aanschouwen dat je niet moest onderbreken. Zulke verhalen lijken vaak op elkaar: ze ademen ontzag en een stille herkenning, zelfs bij mensen die zichzelf niet gelovig noemen.
Wat dit families kan brengen
Voor nabestaanden kan dit gebaar aanvoelen als een teken dat hun geliefde niet alleen is. Het geeft het idee dat er iemand of iets meeloopt, hoe je het ook wilt benoemen. Het kan het afscheid minder beangstigend maken en later, in de rouw, houvast geven: je denkt terug aan die rustige beweging, die uitgestoken hand, en het gevoel dat er aan het einde nog iets warms en zachts aanwezig was.
Een raadsel dat er gewoon mag zijn
Misschien komt er ooit een medische uitleg, misschien ook niet. Voor nu is het voor veel zorgverleners en families genoeg om te zien wat het doet: de spanning neemt af, de sfeer wordt zacht, en er sluipt een vleugje betekenis de kamer binnen. Dat ene gebaar—een hand die omhoog gaat—kan meer zeggen dan woorden. Het is een klein, mysterieus ritueel op de drempel van het leven dat je bijblijft.
@death.care.coach #doula #hospice #oncology #cancer #deathdoula #hospicenurse #socialwork #holistic #caregiver #nursing