Een legende van het donkere doek is overleden
Udo Kier, de iconische Duitse acteur die je vooral kende van zijn magnetische slechteriken en koelbloedige horrorrollen, is op 81-jarige leeftijd overleden. Hij stierf zondag in een ziekenhuis in Palm Springs, Californië. Zijn partner, Delbert McBride, bevestigde het nieuws aan Variety; een doodsoorzaak is niet gedeeld. In een loopbaan van ruim een halve eeuw speelde Kier in meer dan 275 films, variërend van Europese auteurscinema tot grote Hollywoodtitels.
Van gebombardeerde kraamkamer naar filmset
Kier werd in 1944 als Udo Kierspe geboren in Keulen, in de slotfase van de oorlog. Zijn komst ter wereld was onmiddellijk onwerkelijk: enkele uren na zijn geboorte werd het ziekenhuis gebombardeerd en moesten hij en zijn moeder uit het puin worden gehaald. De jaren erna waren mager en hard. Thuis was er armoede, een afwezige vader met een tweede gezin en lange tijd niet eens warm water—dat kwam pas rond zijn zeventiende. Later vatte hij die jeugd samen als ronduit ellendig.
De vonk: Londen en een toevalstreffer
Al vroeg vond hij troost in fantasie en spel. Hij trok naar Londen om zijn Engels op te krikken, hing rond in koffiehuizen en werd daar bij toeval opgemerkt. Die ontmoeting zette hem op het pad van het acteren. Jaren later zei hij met een knipoog dat hij vooral hield van aandacht—dus werd hij acteur.
Doorbraak in horror met een Warhol-zijsprong
Zijn eerste grote doorbraak kwam met de cultfilm Mark of the Devil uit 1970. Vanaf toen wist je waar hij voor stond: een onvergetelijke gedaante als vampier, sadist, nazi of ander nachtelijk onheil. Toeval speelde vaak mee in zijn carrière. Zo belandde hij eens naast regisseur Paul Morrissey in het vliegtuig; dat gesprek leverde hem de hoofdrollen op in Flesh for Frankenstein (1973) en Blood for Dracula (1974), beide geproduceerd door Andy Warhol. Met zijn scherpe kaaklijn en koele flair had hij zo een tieneridool kunnen worden, maar in Amerika hielden zijn projecten zich relatief netjes vergeleken met zijn Europese werk.
Europese grootmeesters die hem mede vormden
Op het Europese toneel stond Kier bekend als een onverschrokken kameleon. Met Rainer Werner Fassbinder draaide hij onder meer De vrouw van de stationschef, Lola, De derde generatie en Lili Marleen. Lars von Trier gaf hem later markante rollen in Breaking the Waves, Dancer in the Dark, Dogville, Melancholia en Nymphomaniac: Vol. II; Kier was zelfs peetvader van Von Triers kind. Ook met genrelegende Dario Argento werkte hij samen, wat zijn hechte band met horror nog verder bekrachtigde.
Hollywood: van kunsthuis tot kaskraker
In de VS groeide hij uit tot een vaste waarde in zowel cultfilms als blockbusters. My Own Private Idaho effende de weg naar samenwerkingen met Madonna—van haar boek Sex tot meerdere videoclips. Je zag hem ook langskomen in Ace Ventura: Pet Detective, Johnny Mnemonic, Armageddon, End of Days en Blade. De laatste jaren keerde hij terug naar rauwe, fysieke rollen in Brawl in Cell Block 99 en Dragged Across Concrete, terwijl hij in Swan Song (2022) schitterde als flamboyante, gepensioneerde kapper op een laatste missie.
Stemwerk en een onvergetelijke game-antagonist
Ook buiten het witte doek liet hij zijn stempel achter. Zijn stem hoor je in Command & Conquer: Red Alert 2 en Call of Duty: WWII. Voor Red Alert-fans blijft zijn vertolking van de manipulerende Yuri een ijkpunt: tegelijk dreigend, verleidelijk en onvergetelijk.
Zo laat je een bijrol blijven hangen
Kier had een nuchtere kijk op typecasting. Hij zei vaak dat, als je kleine of gastrollen speelt, het slimmer is om de boef te zijn: dan schrikt het publiek, en dus onthouden ze je. Over zijn enorme oeuvre grapte hij dat een flink stuk niets voorstelde, een deel prima ging met een glas wijn, en de rest echt de moeite waard was. Zelfspot hoorde erbij, net als lef.
Thuis in Palm Springs, open over wie hij was
Sinds 1991 woonde hij in Palm Springs, in een verbouwde bibliotheek uit de jaren vijftig. Hij hield van kunst, architectuur en verzamelen; in een ander leven, zei hij, was hij hovenier geworden. Je kwam hem vaak tegen op het Palm Springs International Film Festival, waar hij gul signeerde en zichtbaar genoot van het applaus. Over zijn geaardheid was hij altijd open. Volgens hem speelde het nooit mee in zijn carrière: niemand vroeg ernaar en het ging alleen om of hij de rol neerzette.
Erfenis van een onverzettelijke kameleon
Udo Kier laat een filmografie achter die voelt als een schatkaart: grenzeloos, avontuurlijk en gevuld met iconische figuren die in je hoofd blijven rondwaren. Van arthouse tot B-film, van vampier tot game-schurk—hij drukte overal zijn eigen stempel op. Die blik, die stem en die durf zullen nog lang nazinderen.